Λιγότερο Δημόσιο, χαμηλότεροι φόροι
Μια επιφανειακά αντιφατική εικόνα, που
όμως δείχνει πιο εσωτερικά συνεπής όσο βαθύτερα εξετάζεται, προκύπτει
από την τρίτη έκδοση της έρευνας «Τι πιστεύουν οι Ελληνες» του
ερευνητικού οργανισμού «διαΝΕΟσις», την οποία παρουσιάζει αποκλειστικά
σήμερα η «Κ». Πρόκειται για μια εντυπωσιακού εύρους και βάθους
προσπάθεια, οι 305 σελίδες της οποίας αποτελούν μια ακτινογραφία υψηλής
ευκρίνειας της ελληνικής κοινής γνώμης.
Εξαιρετικό ενδιαφέρον έχει κατ’ αρχήν το μέρος εκείνο της έρευνας («Οικονομία, κράτος, ιδιωτική πρωτοβουλία») που εστιάζει στην κρίση, στα αίτιά της και στις πιθανές οδούς διαφυγής. Εδώ δείχνει να επικρατεί πλέον ένας μεγαλύτερος ρεαλισμός (για παράδειγμα, το 62,1% θεωρεί ότι η κρίση οφείλεται «κυρίως στις δικές μας αδυναμίες») και μια διάθεση να δοκιμαστεί ένα άλλο μοντέλο ανάπτυξης, πιο ανοιχτό και λιγότερο εξαρτημένο από το κράτος. Μαθαίνουμε, λοιπόν, ότι οι Ελληνες πιστεύουν στη συρρίκνωση του Δημοσίου, προτιμούν μείωση της φορολογίας, ακόμα κι αν σημαίνει περικοπή κοινωνικών παροχών, και βλέπουν την ανάκαμψη να προέρχεται από ξένες επενδύσεις και εξαγωγές, όχι από την εισοδηματική πολιτική μιας «φιλολαϊκής κυβέρνησης». Η παγκοσμιοποίηση, την οποία τρεις στους πέντε θεωρούν απειλή για την Ελλάδα σε αφηρημένο επίπεδο, θεωρείται η μοναδική ευκαιρία για την επιστροφή στην ευημερία.
Ενα άλλο μέρος των ευρημάτων που παρουσιάζει η «Κ» συνθέτει το πορτρέτο μιας κοινωνίας κλειστής, φοβικής προς τον κόσμο και την αλλαγή, εθισμένης σε ανεδαφικές θεωρίες που δεν αντέχουν στην επαφή με την πραγματικότητα. Ο ευρωσκεπτικισμός εξακολουθεί να κερδίζει έδαφος, με την πεποίθηση να παγιώνεται ότι η Ελλάδα δεν έχει ωφεληθεί ιδιαιτέρως από τη συμμετοχή της στην ευρωπαϊκή κοινότητα – και σίγουρα λιγότερο από ό,τι έχει ωφεληθεί η Ε.Ε. από την παρουσία της Ελλάδας στις τάξεις της. Ενας στους τρεις Ελληνες πιστεύει ότι τα συμφέροντα της Ελλάδας θα εξυπηρετούνταν καλύτερα υπό την αιγίδα της Ρωσίας παρά εντός της Ευρωζώνης, ενώ τέσσερις στους πέντε πιστεύουν ότι σκοτεινές παρασκηνιακές δυνάμεις κινούν τα νήματα της Ιστορίας. Η εχθρότητα προς τους μετανάστες παραμένει σε υψηλά επίπεδα – σχεδόν ένας στους δύο Ελληνες βλέπει αρνητικά τους μουσουλμάνους και δύο στους πέντε δηλώνουν ότι θα ενοχλούνταν από την ανέγερση τζαμιού στην Ελλάδα.
Αυτά τα συμπεράσματα προκύπτουν από το πρώτο μέρος της έρευνας, με τίτλο «Ελληνες, Ευρώπη, κόσμος και εθνική ταυτότητα».
Η τρίτη έρευνα της «διαΝΕΟσις» για τις πεποιθήσεις των Ελλήνων (οι δύο πρώτες έλαβαν χώρα τον Απρίλιο και τον Νοέμβριο του 2015), με ανανεωμένο, διευρυμένο ερωτηματολόγιο και σε συνεργασία με το εργαστήριο του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, διεξήχθη τον περασμένο Δεκέμβριο. Το πανελλαδικό δείγμα για το Α΄ μέρος ήταν 1.294 άτομα. Το Β΄ μέρος βασίστηκε σε πανελλαδικό δείγμα 1.263 ατόμων.
Κρίση και οικονομία
Προσγείωση στη νέα πραγματικότητα
Ρεαλισμός και προσγείωση στη νέα πραγματικότητα. Το συμπέρασμα αυτό προκύπτει από τις απαντήσεις στα ερωτήματα που αφορούν την κρίση. Για παράδειγμα, πλέον το 62,1% θεωρεί ότι η κρίση οφείλεται «κυρίως στις δικές μας αδυναμίες», ενώ μόλις 9,7% πιστεύει ότι ευθύνονται κυρίως οι ξένοι. Παραμένει υψηλό (76%) το ποσοστό που θεωρεί ότι ευθύνεται το κοινωνικό σύνολο εν γένει, το οποίο συνήθισε να ζει πέρα από τις δυνατότητές του, ενώ έχει μειωθεί αισθητά το ποσοστό όσων αποδίδουν ευθύνες για την κρίση στο διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα (59,4%, έναντι 77,3% τον Απρίλιο του 2015).
Αξιοσημείωτο είναι το άνοιγμα της ψαλίδας υπέρ της άποψης ότι το κράτος είναι υπερβολικά παρεμβατικό και εις βάρος της άποψης ότι δεν επεμβαίνει αρκετά (αυξήθηκε από 11,4 μονάδες στην έρευνα του Απριλίου του 2015 σε 28,8 στη νεότερη έκδοση). Παρατηρείται επίσης αντιστροφή της κοινής γνώμης στο θέμα της επιλογής μεταξύ υψηλής φορολογίας και ισχυρού κράτους πρόνοιας και μειωμένης φορολογίας με πιο περιορισμένη κρατική μέριμνα. Τον Απρίλιο του 2015, η πρώτη άποψη είχε προβάδισμα 10,5 μονάδων. Στη νεότερη έκδοση, η αλλαγή είναι εντυπωσιακή: οι οπαδοί της χαμηλότερης φορολογίας προηγούνται κατά 22,6 μονάδες. Το 62,4% θεωρεί ότι η χώρα χρειάζεται μικρότερο Δημόσιο, ενώ μόλις το 21,8% πιστεύει ότι η ανάκαμψη θα έλθει μέσω αύξησης μισθών και συντάξεων από το κράτος, έναντι 73,2% που προκρίνει την παροχή κινήτρων από τις κυβερνήσεις για την προσέλκυση επενδύσεων και την ενίσχυση των εξαγωγών.
Η εμπειρία της τελευταίας διετίας έχει οδηγήσει σε αύξηση του ποσοστού όσων θεωρούν αφελή την εκτίμηση ότι θα παταχθεί η φοροδιαφυγή στην Ελλάδα (από 62,2% σε 71,1%). Παράλληλα, το 38,9% θεωρεί τη φοροδιαφυγή «θεμιτή άμυνα» κατά της υπερφορολόγησης.
Τέλος, θετική είναι η στάση του 84,4% των Ελλήνων απέναντι στις ξένες επενδύσεις, με το 92,1% να πιστεύει ότι δημιουργούν θέσεις εργασίας και το 88,8% ότι εισάγουν νέες τεχνολογίες στη χώρα. Τα ποσοστά των σκεπτικιστών –για την επίδραση των ξένων επενδύσεων στα εργασιακά δικαιώματα και στην εθνική κυριαρχία– είναι χαμηλότερα από αυτά του Απριλίου του 2015. Ωστόσο, σε μια ένδειξη ότι οι κακές συνήθειες του παρελθόντος δύσκολα ξεχνιούνται, μόλις το 5,8% των Ελλήνων θεωρεί ότι το όριο συνταξιοδότησης πρέπει να είναι πάνω από τα 65 έτη, ενώ το 51,7% πιστεύει ότι πρέπει να παραμείνει κάτω από τα εξήντα.
Ταυτότητα και διαφορετικότητα
Μετέωρο βήμα προς την ανεκτικότητα
Σύμφωνα με τα ευρήματα της έρευνας, το 46,4% των Ελλήνων βλέπει αρνητικά τους μουσουλμάνους, έναντι του 36,3% που τους βλέπει θετικά, ενώ το 49% βλέπει αρνητικά τους μετανάστες, έναντι του 37,6% που τους βλέπει θετικά. Το 88,3% συμφωνεί ή μάλλον συμφωνεί (80,1% συν 8,2%) ότι ο αριθμός των μεταναστών στη χώρα τα τελευταία δέκα χρόνια είναι υπερβολικά μεγάλος, το 64,4% πιστεύει ότι συμβάλλουν στην αύξηση της εγκληματικότητας και το 58% ότι συμβάλλουν στη διόγκωση της ανεργίας. Αντιθέτως, μόλις το 25,4% βλέπει τους μετανάστες ως μέρος της λύσης του τρομακτικού δημογραφικού προβλήματος της Ελλάδας. Αξίζει πάντως να σημειωθεί ότι τα ποσοστά αυτά, παρότι υψηλά, είναι σημαντικά χαμηλότερα από τα αντίστοιχα του Απριλίου του 2015 (ιδιαίτερα όσον αφορά τη διασύνδεση των μεταναστών με την εγκληματικότητα).
Στο ερώτημα τι πρέπει να γίνει με τους παράνομους μετανάστες που βρίσκονται εδώ, λιγότεροι από ένας στους πέντε Ελληνες επιθυμούν την παραμονή τους στη χώρα, είτε πλήρως (2,2%) είτε σταδιακά και υπό προϋποθέσεις (17,5%). Οι υπόλοιποι τάσσονται με διάφορους τρόπους υπέρ της απομάκρυνσής τους, μεταξύ των οποίων το 20% τάσσεται υπέρ της άμεσης απέλασης.
Η επιφυλακτική έως φοβική στάση απέναντι στους μετανάστες, υπό το βάρος της μεταναστευτικής-προσφυγικής κρίσης, συνδέεται και με την εικόνα που έχουν οι Ελληνες για την ταυτότητά τους. Σύμφωνα με τα ευρήματα της έρευνας, το 47,2% των ερωτηθέντων πιστεύει ότι η ελληνική ταυτότητα είναι θέμα γονιδίων, όχι επιλογής. Επιπλέον, το 36,1% θεωρεί ότι αν κάποιος δεν έχει Ελληνες γονείς, δεν μπορεί να θεωρηθεί Ελληνας.
Σε άλλα μέτωπα, ωστόσο, η ανοχή των Ελλήνων στη διαφορετικότητα, παρότι χαμηλή σε σχέση με τον μέσο όρο των ανεπτυγμένων χωρών, μοιάζει να αυξάνεται. Το ποσοστό των Ελλήνων που τάσσεται υπέρ του γάμου των ομόφυλων ζευγαριών αυξήθηκε από 36,3% τον Απρίλιο του 2015 σε 50,4% στη νέα έρευνα. Στροφή προς την ευρωπαϊκή νόρμα και μακριά από την τιμωρητική προσέγγιση παρατηρείται και στις απόψεις για την ποινική δικαιοσύνη: τον Απρίλιο του 2015, το 41,2% υποστήριζε την επαναφορά της θανατικής ποινής. Στη νέα έρευνα, το ποσοστό αυτό έχει μειωθεί σημαντικά, στο 29,2%.
Κόσμος και κοσμοθεωρίες
Αντι-αριστερή στροφή και συνωμοσιολογία
Η ροπή προς τη συνωμοσιολογία και ο σκεπτικισμός απέναντι στη Δύση είναι έκδηλα στα ευρήματα της έρευνας. Το 80,5% των Ελλήνων θεωρεί ότι υπάρχουν μυστικές οργανώσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό που δρουν στο παρασκήνιο και κινούν τα νήματα, ενώ το 26,5% πιστεύει ότι μας ψεκάζουν (το ποσοστό ξεπερνά το 50% μεταξύ οπαδών της Χρυσής Αυγής και φτάνει το 37% μεταξύ οπαδών των ΑΝΕΛ).
Οι Γερμανοί συγκεντρώνουν τη θετική γνώμη του 36,4% του πληθυσμού (έναντι του 52,7% που έχει αρνητική γνώμη). Το ισοζύγιο είναι θετικό για τους Εβραίους (44,4% έναντι 37,9%) και για τους Αμερικανούς (49,7% έναντι 37,6%), αλλά με διαφορά οι πιο δημοφιλείς είναι οι Ρώσοι, με 77,4% θετικές γνώμες και μόνο 10,7% αρνητικές. Μάλιστα το 33,4% των Ελλήνων θεωρεί ότι τα συμφέροντα της χώρας θα εξυπηρετούνταν καλύτερα αν αποχωρούσε από την Ευρωζώνη και αποκτούσε κάποιας μορφής προνομιακή σχέση με τη Μόσχα.
Η παγκοσμιοποίηση, τέκνο του δυτικού καπιταλισμού, θεωρείται απειλή για την Ελλάδα από το 59,7% των ερωτηθέντων. Μόλις το 34,4% τη βλέπει ως ευκαιρία. Από την άλλη, ο καπιταλισμός ως μέθοδος οργάνωσης της παραγωγής έχει κερδίσει πόντους στα μάτια των Ελλήνων: οι οπαδοί του αυξήθηκαν από το 23,9% του συνόλου τον Απρίλιο του 2015 στο 33,3% τον Δεκέμβριο του 2016, όταν διεξήχθη η νέα έρευνα. Αντιστρόφως, η Αριστερά μοιάζει να χάνει τη λάμψη της: οι θετικές γνώμες για τη συγκεκριμένη πολιτική φιλοσοφία μειώθηκαν κατά την ίδια περίοδο, από το 52,5% σε 37,4% (ποσοστό που παραμένει υψηλότερο, ωστόσο, από τη δημοτικότητα του καπιταλισμού).
Μειωμένο, σε σχέση με τον Απρίλιο του 2015, εμφανίζεται και το ποσοστό εκείνων που θεωρούν ότι ο ελληνικός λαός εξακολουθεί να ξεχωρίζει για την ευφυΐα του και τον πολιτισμό του (από 72,9% σε 62,3%).
Η ενημέρωση στην οποία βασίζονται αυτές οι απόψεις προέρχεται κυρίως από το Ιντερνετ (52,8%, συν 3,3% που αναφέρουν ως πηγή ειδικά τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τα blogs). Είναι αξιοσημείωτο ότι το 18,6% των ερωτηθέντων απάντησε ότι δεν διάβασε κανένα βιβλίο τους προηγούμενους 12 μήνες. Το 43,1% απάντησε ότι δεν επισκέφθηκε κανένα μουσείο και το 46,8% ότι δεν πήγε σε καμία θεατρική παράσταση.
Ελλάδα και Ευρώπη
Σε ελεγχόμενη άνοδο ο ευρωσκεπτικισμός
Το ποσοστό των ερωτηθέντων που αποτιμά θετικά ή μάλλον θετικά την επίδραση της συμμετοχής στην ευρωπαϊκή κοινότητα (ΕΟΚ, Ε.Ε.) έχει μειωθεί στο 53,5%, από 68% τον Απρίλιο του 2015. H μείωση αυτή έχει προκύψει σε συντριπτικό βαθμό από την πτώση των θετικών αποτιμήσεων, από 40,6% σε 28,6% σε λιγότερο από δύο χρόνια. Μάλιστα σε ερώτημα που τίθεται για πρώτη φορά, το 47,7% εξέφρασαν την άποψη ότι «η Ε.Ε. έχει δομές και εκφράζει συμφέροντα που δεν εξυπηρετούν την Ελλάδα» – οριακά λιγότεροι από το 48,9% που πιστεύει ότι «η Ε.Ε. αποτελεί πρόοδο και είναι αναγκαία η παραμονή της Ελλάδας σε αυτήν».
Εξετάζοντας επιμέρους τομείς, ίσως δεν προκαλεί έκπληξη, δεδομένης της εμπειρίας των τελευταίων ετών, ότι το 48,8% θεωρεί ότι η Ελλάδα ζημιώνεται όσον αφορά την οικονομική ανάπτυξη και ευημερία εξαιτίας της συμμετοχής της στην Ενωση (έναντι 38% τον Απρίλιο του 2015). Πιο απροσδόκητο είναι το εύρημα ότι το 43% θεωρεί ότι η συμμετοχή στην Ε.Ε. πλήττει την οργάνωση του κράτους και της δημόσιας διοίκησης στη χώρα μας, με μόλις 28,8% να πιστεύει ότι η Ελλάδα ωφελείται στο συγκεκριμένο πεδίο. Εν τω μεταξύ, μόλις το 29,6% των Ελλήνων πιστεύει ότι η Ελλάδα ωφελήθηκε περισσότερο από την Ε.Ε. από τη συμμετοχή της σε αυτήν, ενώ το 57,3% θεωρεί ότι ωφελήθηκε περισσότερο η Ενωση. Η ψαλίδα αυτή έχει αυξηθεί κατά πάνω από 6 μονάδες από τον Απρίλιο του 2015.
Στο κρίσιμο ερώτημα για το νόμισμα, η πλειονότητα εξακολουθεί να είναι υπέρ του ευρώ – αλλά έχει συρρικνωθεί σημαντικά. Υπέρ της παραμονής στο ευρώ τάσσεται το 59,6% του πληθυσμού (έναντι 73,9% τον Απρίλιο του 2015), ενώ το ποσοστό των οπαδών της δραχμής στην ίδια περίοδο έχει αυξηθεί από το 20,7% στο 33,1%. Η στάση απέναντι στο ευρώ έχει έντονο ταξικό στοιχείο: το 70% της ανώτερης τάξης τάσσεται υπέρ της παραμονής στην Ευρωζώνη, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό μεταξύ των ασθενέστερων στρωμάτων είναι 50,1%.
Η κάμψη της στήριξης προς το κοινό νόμισμα συνδέεται και με τη δραστική μείωση εκείνων που πιστεύουν ότι θα επέλθει αργά ή γρήγορα πραγματική σύγκλιση της ελληνικής οικονομίας με αυτές των πιο ανεπτυγμένων οικονομιών της Ευρωζώνης: από 31,5% τον Απρίλιο του 2015 μειώθηκε σε 20,1% στη νέα έκδοση της έρευνας.
Εξαιρετικό ενδιαφέρον έχει κατ’ αρχήν το μέρος εκείνο της έρευνας («Οικονομία, κράτος, ιδιωτική πρωτοβουλία») που εστιάζει στην κρίση, στα αίτιά της και στις πιθανές οδούς διαφυγής. Εδώ δείχνει να επικρατεί πλέον ένας μεγαλύτερος ρεαλισμός (για παράδειγμα, το 62,1% θεωρεί ότι η κρίση οφείλεται «κυρίως στις δικές μας αδυναμίες») και μια διάθεση να δοκιμαστεί ένα άλλο μοντέλο ανάπτυξης, πιο ανοιχτό και λιγότερο εξαρτημένο από το κράτος. Μαθαίνουμε, λοιπόν, ότι οι Ελληνες πιστεύουν στη συρρίκνωση του Δημοσίου, προτιμούν μείωση της φορολογίας, ακόμα κι αν σημαίνει περικοπή κοινωνικών παροχών, και βλέπουν την ανάκαμψη να προέρχεται από ξένες επενδύσεις και εξαγωγές, όχι από την εισοδηματική πολιτική μιας «φιλολαϊκής κυβέρνησης». Η παγκοσμιοποίηση, την οποία τρεις στους πέντε θεωρούν απειλή για την Ελλάδα σε αφηρημένο επίπεδο, θεωρείται η μοναδική ευκαιρία για την επιστροφή στην ευημερία.
Ενα άλλο μέρος των ευρημάτων που παρουσιάζει η «Κ» συνθέτει το πορτρέτο μιας κοινωνίας κλειστής, φοβικής προς τον κόσμο και την αλλαγή, εθισμένης σε ανεδαφικές θεωρίες που δεν αντέχουν στην επαφή με την πραγματικότητα. Ο ευρωσκεπτικισμός εξακολουθεί να κερδίζει έδαφος, με την πεποίθηση να παγιώνεται ότι η Ελλάδα δεν έχει ωφεληθεί ιδιαιτέρως από τη συμμετοχή της στην ευρωπαϊκή κοινότητα – και σίγουρα λιγότερο από ό,τι έχει ωφεληθεί η Ε.Ε. από την παρουσία της Ελλάδας στις τάξεις της. Ενας στους τρεις Ελληνες πιστεύει ότι τα συμφέροντα της Ελλάδας θα εξυπηρετούνταν καλύτερα υπό την αιγίδα της Ρωσίας παρά εντός της Ευρωζώνης, ενώ τέσσερις στους πέντε πιστεύουν ότι σκοτεινές παρασκηνιακές δυνάμεις κινούν τα νήματα της Ιστορίας. Η εχθρότητα προς τους μετανάστες παραμένει σε υψηλά επίπεδα – σχεδόν ένας στους δύο Ελληνες βλέπει αρνητικά τους μουσουλμάνους και δύο στους πέντε δηλώνουν ότι θα ενοχλούνταν από την ανέγερση τζαμιού στην Ελλάδα.
Αυτά τα συμπεράσματα προκύπτουν από το πρώτο μέρος της έρευνας, με τίτλο «Ελληνες, Ευρώπη, κόσμος και εθνική ταυτότητα».
Η τρίτη έρευνα της «διαΝΕΟσις» για τις πεποιθήσεις των Ελλήνων (οι δύο πρώτες έλαβαν χώρα τον Απρίλιο και τον Νοέμβριο του 2015), με ανανεωμένο, διευρυμένο ερωτηματολόγιο και σε συνεργασία με το εργαστήριο του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, διεξήχθη τον περασμένο Δεκέμβριο. Το πανελλαδικό δείγμα για το Α΄ μέρος ήταν 1.294 άτομα. Το Β΄ μέρος βασίστηκε σε πανελλαδικό δείγμα 1.263 ατόμων.
Κρίση και οικονομία
Προσγείωση στη νέα πραγματικότητα
Ρεαλισμός και προσγείωση στη νέα πραγματικότητα. Το συμπέρασμα αυτό προκύπτει από τις απαντήσεις στα ερωτήματα που αφορούν την κρίση. Για παράδειγμα, πλέον το 62,1% θεωρεί ότι η κρίση οφείλεται «κυρίως στις δικές μας αδυναμίες», ενώ μόλις 9,7% πιστεύει ότι ευθύνονται κυρίως οι ξένοι. Παραμένει υψηλό (76%) το ποσοστό που θεωρεί ότι ευθύνεται το κοινωνικό σύνολο εν γένει, το οποίο συνήθισε να ζει πέρα από τις δυνατότητές του, ενώ έχει μειωθεί αισθητά το ποσοστό όσων αποδίδουν ευθύνες για την κρίση στο διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα (59,4%, έναντι 77,3% τον Απρίλιο του 2015).
Αξιοσημείωτο είναι το άνοιγμα της ψαλίδας υπέρ της άποψης ότι το κράτος είναι υπερβολικά παρεμβατικό και εις βάρος της άποψης ότι δεν επεμβαίνει αρκετά (αυξήθηκε από 11,4 μονάδες στην έρευνα του Απριλίου του 2015 σε 28,8 στη νεότερη έκδοση). Παρατηρείται επίσης αντιστροφή της κοινής γνώμης στο θέμα της επιλογής μεταξύ υψηλής φορολογίας και ισχυρού κράτους πρόνοιας και μειωμένης φορολογίας με πιο περιορισμένη κρατική μέριμνα. Τον Απρίλιο του 2015, η πρώτη άποψη είχε προβάδισμα 10,5 μονάδων. Στη νεότερη έκδοση, η αλλαγή είναι εντυπωσιακή: οι οπαδοί της χαμηλότερης φορολογίας προηγούνται κατά 22,6 μονάδες. Το 62,4% θεωρεί ότι η χώρα χρειάζεται μικρότερο Δημόσιο, ενώ μόλις το 21,8% πιστεύει ότι η ανάκαμψη θα έλθει μέσω αύξησης μισθών και συντάξεων από το κράτος, έναντι 73,2% που προκρίνει την παροχή κινήτρων από τις κυβερνήσεις για την προσέλκυση επενδύσεων και την ενίσχυση των εξαγωγών.
Η εμπειρία της τελευταίας διετίας έχει οδηγήσει σε αύξηση του ποσοστού όσων θεωρούν αφελή την εκτίμηση ότι θα παταχθεί η φοροδιαφυγή στην Ελλάδα (από 62,2% σε 71,1%). Παράλληλα, το 38,9% θεωρεί τη φοροδιαφυγή «θεμιτή άμυνα» κατά της υπερφορολόγησης.
Τέλος, θετική είναι η στάση του 84,4% των Ελλήνων απέναντι στις ξένες επενδύσεις, με το 92,1% να πιστεύει ότι δημιουργούν θέσεις εργασίας και το 88,8% ότι εισάγουν νέες τεχνολογίες στη χώρα. Τα ποσοστά των σκεπτικιστών –για την επίδραση των ξένων επενδύσεων στα εργασιακά δικαιώματα και στην εθνική κυριαρχία– είναι χαμηλότερα από αυτά του Απριλίου του 2015. Ωστόσο, σε μια ένδειξη ότι οι κακές συνήθειες του παρελθόντος δύσκολα ξεχνιούνται, μόλις το 5,8% των Ελλήνων θεωρεί ότι το όριο συνταξιοδότησης πρέπει να είναι πάνω από τα 65 έτη, ενώ το 51,7% πιστεύει ότι πρέπει να παραμείνει κάτω από τα εξήντα.
Ταυτότητα και διαφορετικότητα
Μετέωρο βήμα προς την ανεκτικότητα
Σύμφωνα με τα ευρήματα της έρευνας, το 46,4% των Ελλήνων βλέπει αρνητικά τους μουσουλμάνους, έναντι του 36,3% που τους βλέπει θετικά, ενώ το 49% βλέπει αρνητικά τους μετανάστες, έναντι του 37,6% που τους βλέπει θετικά. Το 88,3% συμφωνεί ή μάλλον συμφωνεί (80,1% συν 8,2%) ότι ο αριθμός των μεταναστών στη χώρα τα τελευταία δέκα χρόνια είναι υπερβολικά μεγάλος, το 64,4% πιστεύει ότι συμβάλλουν στην αύξηση της εγκληματικότητας και το 58% ότι συμβάλλουν στη διόγκωση της ανεργίας. Αντιθέτως, μόλις το 25,4% βλέπει τους μετανάστες ως μέρος της λύσης του τρομακτικού δημογραφικού προβλήματος της Ελλάδας. Αξίζει πάντως να σημειωθεί ότι τα ποσοστά αυτά, παρότι υψηλά, είναι σημαντικά χαμηλότερα από τα αντίστοιχα του Απριλίου του 2015 (ιδιαίτερα όσον αφορά τη διασύνδεση των μεταναστών με την εγκληματικότητα).
Στο ερώτημα τι πρέπει να γίνει με τους παράνομους μετανάστες που βρίσκονται εδώ, λιγότεροι από ένας στους πέντε Ελληνες επιθυμούν την παραμονή τους στη χώρα, είτε πλήρως (2,2%) είτε σταδιακά και υπό προϋποθέσεις (17,5%). Οι υπόλοιποι τάσσονται με διάφορους τρόπους υπέρ της απομάκρυνσής τους, μεταξύ των οποίων το 20% τάσσεται υπέρ της άμεσης απέλασης.
Η επιφυλακτική έως φοβική στάση απέναντι στους μετανάστες, υπό το βάρος της μεταναστευτικής-προσφυγικής κρίσης, συνδέεται και με την εικόνα που έχουν οι Ελληνες για την ταυτότητά τους. Σύμφωνα με τα ευρήματα της έρευνας, το 47,2% των ερωτηθέντων πιστεύει ότι η ελληνική ταυτότητα είναι θέμα γονιδίων, όχι επιλογής. Επιπλέον, το 36,1% θεωρεί ότι αν κάποιος δεν έχει Ελληνες γονείς, δεν μπορεί να θεωρηθεί Ελληνας.
Σε άλλα μέτωπα, ωστόσο, η ανοχή των Ελλήνων στη διαφορετικότητα, παρότι χαμηλή σε σχέση με τον μέσο όρο των ανεπτυγμένων χωρών, μοιάζει να αυξάνεται. Το ποσοστό των Ελλήνων που τάσσεται υπέρ του γάμου των ομόφυλων ζευγαριών αυξήθηκε από 36,3% τον Απρίλιο του 2015 σε 50,4% στη νέα έρευνα. Στροφή προς την ευρωπαϊκή νόρμα και μακριά από την τιμωρητική προσέγγιση παρατηρείται και στις απόψεις για την ποινική δικαιοσύνη: τον Απρίλιο του 2015, το 41,2% υποστήριζε την επαναφορά της θανατικής ποινής. Στη νέα έρευνα, το ποσοστό αυτό έχει μειωθεί σημαντικά, στο 29,2%.
Κόσμος και κοσμοθεωρίες
Αντι-αριστερή στροφή και συνωμοσιολογία
Η ροπή προς τη συνωμοσιολογία και ο σκεπτικισμός απέναντι στη Δύση είναι έκδηλα στα ευρήματα της έρευνας. Το 80,5% των Ελλήνων θεωρεί ότι υπάρχουν μυστικές οργανώσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό που δρουν στο παρασκήνιο και κινούν τα νήματα, ενώ το 26,5% πιστεύει ότι μας ψεκάζουν (το ποσοστό ξεπερνά το 50% μεταξύ οπαδών της Χρυσής Αυγής και φτάνει το 37% μεταξύ οπαδών των ΑΝΕΛ).
Οι Γερμανοί συγκεντρώνουν τη θετική γνώμη του 36,4% του πληθυσμού (έναντι του 52,7% που έχει αρνητική γνώμη). Το ισοζύγιο είναι θετικό για τους Εβραίους (44,4% έναντι 37,9%) και για τους Αμερικανούς (49,7% έναντι 37,6%), αλλά με διαφορά οι πιο δημοφιλείς είναι οι Ρώσοι, με 77,4% θετικές γνώμες και μόνο 10,7% αρνητικές. Μάλιστα το 33,4% των Ελλήνων θεωρεί ότι τα συμφέροντα της χώρας θα εξυπηρετούνταν καλύτερα αν αποχωρούσε από την Ευρωζώνη και αποκτούσε κάποιας μορφής προνομιακή σχέση με τη Μόσχα.
Η παγκοσμιοποίηση, τέκνο του δυτικού καπιταλισμού, θεωρείται απειλή για την Ελλάδα από το 59,7% των ερωτηθέντων. Μόλις το 34,4% τη βλέπει ως ευκαιρία. Από την άλλη, ο καπιταλισμός ως μέθοδος οργάνωσης της παραγωγής έχει κερδίσει πόντους στα μάτια των Ελλήνων: οι οπαδοί του αυξήθηκαν από το 23,9% του συνόλου τον Απρίλιο του 2015 στο 33,3% τον Δεκέμβριο του 2016, όταν διεξήχθη η νέα έρευνα. Αντιστρόφως, η Αριστερά μοιάζει να χάνει τη λάμψη της: οι θετικές γνώμες για τη συγκεκριμένη πολιτική φιλοσοφία μειώθηκαν κατά την ίδια περίοδο, από το 52,5% σε 37,4% (ποσοστό που παραμένει υψηλότερο, ωστόσο, από τη δημοτικότητα του καπιταλισμού).
Μειωμένο, σε σχέση με τον Απρίλιο του 2015, εμφανίζεται και το ποσοστό εκείνων που θεωρούν ότι ο ελληνικός λαός εξακολουθεί να ξεχωρίζει για την ευφυΐα του και τον πολιτισμό του (από 72,9% σε 62,3%).
Η ενημέρωση στην οποία βασίζονται αυτές οι απόψεις προέρχεται κυρίως από το Ιντερνετ (52,8%, συν 3,3% που αναφέρουν ως πηγή ειδικά τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τα blogs). Είναι αξιοσημείωτο ότι το 18,6% των ερωτηθέντων απάντησε ότι δεν διάβασε κανένα βιβλίο τους προηγούμενους 12 μήνες. Το 43,1% απάντησε ότι δεν επισκέφθηκε κανένα μουσείο και το 46,8% ότι δεν πήγε σε καμία θεατρική παράσταση.
Ελλάδα και Ευρώπη
Σε ελεγχόμενη άνοδο ο ευρωσκεπτικισμός
Το ποσοστό των ερωτηθέντων που αποτιμά θετικά ή μάλλον θετικά την επίδραση της συμμετοχής στην ευρωπαϊκή κοινότητα (ΕΟΚ, Ε.Ε.) έχει μειωθεί στο 53,5%, από 68% τον Απρίλιο του 2015. H μείωση αυτή έχει προκύψει σε συντριπτικό βαθμό από την πτώση των θετικών αποτιμήσεων, από 40,6% σε 28,6% σε λιγότερο από δύο χρόνια. Μάλιστα σε ερώτημα που τίθεται για πρώτη φορά, το 47,7% εξέφρασαν την άποψη ότι «η Ε.Ε. έχει δομές και εκφράζει συμφέροντα που δεν εξυπηρετούν την Ελλάδα» – οριακά λιγότεροι από το 48,9% που πιστεύει ότι «η Ε.Ε. αποτελεί πρόοδο και είναι αναγκαία η παραμονή της Ελλάδας σε αυτήν».
Εξετάζοντας επιμέρους τομείς, ίσως δεν προκαλεί έκπληξη, δεδομένης της εμπειρίας των τελευταίων ετών, ότι το 48,8% θεωρεί ότι η Ελλάδα ζημιώνεται όσον αφορά την οικονομική ανάπτυξη και ευημερία εξαιτίας της συμμετοχής της στην Ενωση (έναντι 38% τον Απρίλιο του 2015). Πιο απροσδόκητο είναι το εύρημα ότι το 43% θεωρεί ότι η συμμετοχή στην Ε.Ε. πλήττει την οργάνωση του κράτους και της δημόσιας διοίκησης στη χώρα μας, με μόλις 28,8% να πιστεύει ότι η Ελλάδα ωφελείται στο συγκεκριμένο πεδίο. Εν τω μεταξύ, μόλις το 29,6% των Ελλήνων πιστεύει ότι η Ελλάδα ωφελήθηκε περισσότερο από την Ε.Ε. από τη συμμετοχή της σε αυτήν, ενώ το 57,3% θεωρεί ότι ωφελήθηκε περισσότερο η Ενωση. Η ψαλίδα αυτή έχει αυξηθεί κατά πάνω από 6 μονάδες από τον Απρίλιο του 2015.
Στο κρίσιμο ερώτημα για το νόμισμα, η πλειονότητα εξακολουθεί να είναι υπέρ του ευρώ – αλλά έχει συρρικνωθεί σημαντικά. Υπέρ της παραμονής στο ευρώ τάσσεται το 59,6% του πληθυσμού (έναντι 73,9% τον Απρίλιο του 2015), ενώ το ποσοστό των οπαδών της δραχμής στην ίδια περίοδο έχει αυξηθεί από το 20,7% στο 33,1%. Η στάση απέναντι στο ευρώ έχει έντονο ταξικό στοιχείο: το 70% της ανώτερης τάξης τάσσεται υπέρ της παραμονής στην Ευρωζώνη, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό μεταξύ των ασθενέστερων στρωμάτων είναι 50,1%.
Η κάμψη της στήριξης προς το κοινό νόμισμα συνδέεται και με τη δραστική μείωση εκείνων που πιστεύουν ότι θα επέλθει αργά ή γρήγορα πραγματική σύγκλιση της ελληνικής οικονομίας με αυτές των πιο ανεπτυγμένων οικονομιών της Ευρωζώνης: από 31,5% τον Απρίλιο του 2015 μειώθηκε σε 20,1% στη νέα έκδοση της έρευνας.
ΠΗΓΗ: Έντυπη ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ ΜΟΥ: Οι πολιτες σε συντριπτικη πλειοψηφια πιο ωριμοι απο πολλους πολιτικους
και κοντρα σε κρατικοδιαιτες παρασιτικες λογικες ορισμενων δεινουν ηχηρη
απαντηση. Θελουν μειωση φορων μειωση δημοσιου αμεσα και επενδυσεις με
εξαγωγικο προσανατολισμο.
