USA για Καραμανλή κ' Ανδρέα
Αρνητική ήταν η αρχική απάντηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή στην πρόταση του Ευάγγελου Αβέρωφ, στις 23 Ιουλίου 1974, για άμεση επιστροφή του, μέσα σε λίγες ώρες, στην Αθήνα προκειμένου να ηγηθεί της κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας, σύμφωνα με αμερικανικό τηλεγράφημα.
Σε συνάντηση που είχε με τον Αμερικανό πρεσβευτή Χένρι Τάσκα, ο Αβέρωφ εξιστόρησε όλο το παρασκήνιο της συγκρότησης της μεταβατικής κυβέρνησης. Σύμφωνα με τηλεγράφημα της αμερικανικής πρεσβείας στην Αθήνα (1974ATHENS05122), ο Αβέρωφ υποστήριζε αρχικά για τη θέση του πρωθυπουργού τον Παναγιώτη Κανελλόπουλο, «γιατί ο Καραμανλής απουσίαζε πολλά χρόνια από τη χώρα».
Τελικά ανέλαβε ο ίδιος να ειδοποιήσει τηλεφωνικά τον μετέπειτα ιδρυτή της Νέας Δημοκρατίας και πρωθυπουργό της Ελλάδας. «Η αρχική αντίδραση του Καραμανλή ήταν αρνητική», είπε ο Αβέρωφ στον αμερικανό διπλωμάτη. «Ζήτησε τουλάχιστον ένα 48ωρο, αλλά του ξεκαθάρισα ότι η άμεση επιστροφή του ήταν απαραίτητη». Η πίεση είχε αποτέλεσμα, με τον Καραμανλή να φτάνει μέσα σε λίγες ώρες στην Ελλάδα, τα ξημερώματα της 24ης Ιουλίου.
Μία εβδομάδα αργότερα, σε άλλο τηλεγράφημα (1974ATHENS06369), οι Αμερικανοί σχολιάζουν τη δημοτικότητα του Καραμανλή έπειτα από ομιλία του στη Θεσσαλονίκη. Μάλιστα τον συγκρίνουν με τον Τζον Κένεντι για τις χειρονομίες του, οι οποίες «δεν θύμιζαν τη συνήθη τακτική ελλήνων πολιτικών που σφίγγουν τις γροθιές τους».
Οπως φαίνεται και από άλλα τηλεγραφήματα, για τους Αμερικανούς ο Καραμανλής είχε πλάι του έναν σημαντικό «γεφυροποιό», τον Αβέρωφ, ο οποίος μπορούσε να ενώσει Στρατό και πολιτικούς. Πριν από την επιστροφή Καραμανλή ο Αβέρωφ είχε έρθει σε επαφή με τους δικτάτορες ζητώντας μετάβαση στη δημοκρατία. Η Deutsche Welle είχε αποκαλύψει τον Μάρτιο του 1974 αυτήν του την κίνηση, αλλά ο Αβέρωφ είχε διαψεύσει τότε τον γερμανικό σταθμό με δηλώσεις του στον ελληνικό Τύπο.
Μητσοτάκης υπέρ Καραμανλή
Αμερικανικά τηλεγραφήματα όμως από τον Φεβρουάριο του '74 επιβεβαιώνουν τις επαφές του Αβέρωφ με τον Φαίδωνα Γκιζίκη, Πρόεδρο της Δημοκρατίας κατά τη διάρκεια της χούντας (τηλεγραφήματα: 1974ATHENS01033, 1974ATHENS00445). Ο ίδιος ο Αβέρωφ μάλιστα, σύμφωνα με τα τηλεγραφήματα, είχε μιλήσει για το σχέδιό του στον αμερικανό πρεσβευτή στην Αθήνα. Η προσέγγισή του απέτυχε τότε, καθώς η χούντα «ήθελε να παραμείνει κράτος εν κράτει» και ζητούσε μεταβατική περίοδο τεσσάρων ετών μέχρι τις εκλογές προκειμένου να οργανωθεί σε κόμμα και να εξασφαλίσει τη νίκη (1974ATHENS01321).
Εκείνη την περίοδο υπέρ της επιστροφής Καραμανλή είχε ταχθεί και ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης. Για το «πολιτικό φλερτ» Μητσοτάκη - Καραμανλή γράφει τον Οκτώβριο του 1974 ο αμερικανός πρεσβευτής στην Αθήνα Τζακ Κιούμπις (1974ATHENS07413).
Οπως τονίζει ο διπλωμάτης, μετά τη φυγή του στο Παρίσι το 1968 ο Μητσοτάκης έγινε θερμός υποστηρικτής του Καραμανλή, παρότι ανήκαν σε αντίπαλα στρατόπεδα. Μάλιστα σε άλλο τηλεγράφημα (1973STATE047603) γίνεται λόγος για την επίσκεψη του Μητσοτάκη στην Ουάσιγκτον τον Μάρτιο του 1973, όπου προσπαθούσε να πείσει τους Αμερικανούς ότι ο Καραμανλής αποτελεί τη μόνη αξιόπιστη - για την αποκατάσταση της δημοκρατίας και τα συμφέροντα των ΗΠΑ - λύση. Ο Κιούμπις χαρακτηρίζει τον Μητσοτάκη δημοφιλή πολιτικό με μεγάλη αυτοπ εποίθηση, ο οποίος ωστόσο «έχει φήμη καιροσκόπου στην παλαιά φρουρά της Εθνικής Ριζοσπαστικής Ενωσης». Η τελική κρίση του διπλωμάτη είναι ότι ο Μητσοτάκης, «παρότι αμφιλεγόμενος, είναι ένας ασυνήθιστα αξιόλογος πολιτικός».
Παρακολουθούσαν τον Παπανδρέου
Στο αντίθετο άκρο είναι τα σχόλια του Κιούμπις για τον Ανδρέα Παπανδρέου. Σε τηλεγράφημά του στις 15 Νοεμβρίου 1974 (1974ATHENS08235) περιγράφει τον αρχηγό του ΠΑΣΟΚ ως «πολιτικό που θυμίζει περισσότερο υποψήφιο για εκπρόσωπο φοιτητών στο Μπέρκλεϊ, με την επιλογή του να μη φοράει γραβάτα και με τα αραιά μαλλιά του να ανεμίζουν καθώς ξιφουλκεί κατά των ΗΠΑ και της οικονομικής ολιγαρχίας».
Αρκετό καιρό πριν από τις πρώτες εκλογές της Μεταπολίτευσης οι ΗΠΑ παρακολουθούσαν τις κινήσεις του Παπανδρέου. Ενδεικτικά, στις 15 Οκτωβρίου 1973 η αμερικανική πρεσβεία στη Γερμανία έστειλε τηλεγράφημα στην Ουάσιγκτον για ομιλία του Παπανδρέου στη Φρανκφούρτη, το περιεχόμενο του οποίου όμως παραμένει μέχρι σήμερα απόρρητο (1973FRANKF06630). Στις 30 Ιουλίου 1974, σε τηλεγράφημα με τίτλο «Η νέα πολιτική κατεύθυνση Παπανδρέου», ένας «στενός φίλος» του αρχηγού του ΠΑΣΟΚ, ο οποίος δεν κατονομάζεται, πληροφορεί αξιωματούχο της πρεσβείας για τις κινήσεις του έλληνα πολιτικού (1974ATHENS05209).
Λέει ότι ο Παπανδρέου υπήρξε ιδιαίτερα δραστήριος τελευταία, τηλεφωνώντας σε πρώην μέλη της Ενωσης Κέντρου και αναζητώντας συμμαχίες. Παράλληλα εκτιμά ότι θα παρατείνει για λόγους ασφαλείας την παραμονή του στη Σκανδιναβία, ενώ έχει ζητήσει να ετοιμαστεί το σπίτι του πατέρα του στο Καστρί για την επιστροφή του.
Πηγή: Τα Νέα
